Although the principle of the rule of law stipulates that no person or institution is above the law, and is considered one of the main pillars of democratic states and a common fundamental value of the European Union, the reality in Greece in the last few years is divergence from this fundamental principle and respect of rights. Governmental policies have brought Greece into the eye of the storm in rule of law related areas.
Police violence and excessive use of force by law enforcement officials have become commonplace in Greece. Since 2021 there has been an increase in reports of arbitrariness by law enforcement officers, while ethnic, racial or national characteristics have increased the chances of victimisation. Despite this increase, accountability for police violence and excessive use of force by law enforcement seems to be one of the weakest spots of the Greek Government and Greek judicial system.
Surveillance, illegal spyware, and restriction of the press jeopardise the rule of law in Greece. According to the Commission’s latest report, attacks and threats against journalists persist and journalists’ professional environment has deteriorated further. In the 2023 World Press Freedom Index published by Reporters Without Borders, Greece was rated as the last country among EU Member States for the second consecutive year. Politicians, journalists, and outlets critical of the government have been targeted by spyware surveillance software, raising serious concerns in relation to the freedom of press.
Further, current migration policies have a “suffocating effect” on human rights defenders, as highlighted by the UN Special Rapporteur on Human Rights Defenders. Alleged efforts to improve border management and combat smuggling have resulted in the criminalisation of humanitarian rescuers aiming to intimidate those helping refugees and asylum seekers at the frontiers. Numerous other problems have been recorded in relation to the registration of civil society actors in the NGO Registry, severely restraining the freedom of association. Therefore, the Commission has called the Greek authorities to “ensure that registration requirements for civil society organisations are proportionate in view of maintaining an open framework for them to operate.” At the same time pushbacks of those seeking international protection at land and sea borders have become part of Greece's strategy.
Several shortcomings have been observed in the judicial system putting the rule of law at stake and affecting particularly those seeking asylum in Greece. The length of the judicial proceedings due to the backlog and lack of adequate resources has been addressed extensively during the past years in the jurisprudence of the European Court of Human Rights (ECtHR). Hearings of cases are scheduled years after the applications were lodged, and in some cases they are being proprio motu postponed multiple times before they are heard. Given the fact that while waiting for the case to be heard and the judgements to be delivered, applicants do not benefit from reception conditions or protection from return, doubts regarding the effectiveness of the process and the protection of the applicants are legitimately raised. Further, Greece has shown contempt for interim measures (Rule 39) ordered by the ECtHR, particularly in cases of need for care and rescue at external borders.
Numerous other oxymorons have arisen jeopardising the rule of law in Greece. For instance, despite the fact that the Greek Government considered Türkiye as a safe third country for applicants of different nationalities since 2021, at least half of the applications examined in 2022 were considered admissible, practically meaning that in the majority of the individual cases Türkiye was not considered as a safe third country. High recognition rate was also recorded for those who passed the admissibility stage.
These are only some of the examples of the serious backsliding of rule of law in Greece in the last few years. In the light of the upcoming Greek elections, we urge those with voting rights, as well as the new Government that will be formed, to advocate for the rule of law, democracy, and fundamental rights.
ΤοΚράτος Δικαίου σε κίνδυνο
Παρόλο που η αρχή του κράτους δικαίου προβλέπει ότι κανένα άτομο ή φορέας δεν είναι ανώτερο του νόμου και θεωρείταιένα από τους βασικούς πυλώνες όλων των δημοκρατικών κρατών καθώς και κοινήθεμελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα τελευταία χρόνια η πραγματικότητα στηνΕλλάδα φαίνεται να αποκλίνει από θεμελιώδεις αρχές και σεβασμό των δικαιωμάτων.Κυβερνητικές πολιτικές έχουν φέρει την Ελλάδα στο επίκεντρο των συζητήσεων σετομείς σχετιζόμενους με το κράτος δικαίου.
Η αστυνομική βία και η υπερβολική χρήση βίας από όργανα επιβολήςτου νόμου αποτελούν κοινοτοπίαστην Ελλάδα.[1] Ήδη απότο 2021 έχει σημειωθεί σημαντική αύξηση των αναφορών για περιστατικά αυθαιρεσίας από όργανα επιβολής του νόμου, ενώ συχνά εθνικές,εθνοτικές ή φυλετικές παράμετροι αυξάνουν τις πιθανότητες θυματοποίησης.[2] Παρά την ανωτέρω αύξηση, η απόδοση ευθυνών για περιστατικά αστυνομικής βίας ή υπερβολικής χρήσηςβίας φαίνεται να είναι ένα από τα πιοαδύναμα σημεία της Ελληνικής Κυβέρνησης καθώς και του ελληνικού δικαστικούσυστήματος. [3]
Η παρακολούθηση, η χρήση παράνομου κατασκοπευτικούλογισμικού καθώς και ο περιορισμός της ελευθερία του Τύπου θέτουν σε κίνδυνο τοκράτος δικαίου στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Επιτροπής, οιεπιθέσεις και απειλές κατά δημοσιογράφων συνεχίζονται και το επαγγελματικό τουςπεριβάλλον έχει επιδεινωθεί σημαντικά.[4] ΣτονΠαγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2023 που δημοσιεύτηκε από τουςΔημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, η Ελλάδα κατατάχθηκε ως η τελευταία χώρα μεταξύτων κρατών μελών της ΕΕ για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.[5]Πολιτικοί, δημοσιογράφοι και επικριτικά προς τη κυβέρνησης μέσα έχουν στοχοποιηθείμε κατασκοπευτικό λογισμικό, κατάσταση η οποία εγείρεισοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία του Τύπου.
Επιπλέον, οι τρέχουσες μεταναστευτικές πολιτικές έχουν «ασφυκτικήεπίδραση» στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως τόνισε η ΕιδικήΕισηγήτρια του ΟΗΕ για την κατάσταση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[6] Οι φερόμενεςπροσπάθειες βελτίωσης της διαχείρισης των συνόρων καθώς και καταπολέμησης της παράνομηςδιακίνησης έχουν οδηγήσει σε ποινικοποίηση αρκετών διασωστών,[7] με απώτεροσκοπό τον εκφοβισμό εκείνων που παρέχουνσυνδρομή σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στα σύνορα. Ποίκιλλα άλλα προβλήματαέχουν καταγραφεί σε σχέση με την εγγραφή φορέων της κοινωνίας των πολιτών στοΜητρώο των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, περιορίζοντας σημαντικά την ελευθερίατου συνεταιρίζεσθαι.[8] Κατόπιναυτών, η Επιτροπή καλεί τις ελληνικές αρχές να διασφαλίσουν ότι τα απαιτούμεναγια την εγγραφή των φορέων της κοινωνίας των πολιτών είναι αναλογικά προς το σκοπόδιατήρησης ενός ελεύθερου πλαισίου για τη λειτουργία τους.[9]Παράλληλα, οι παράνομες επαναπροωθήσεις όσων αναζητούν διεθνή προστασία σταχερσαία και θαλάσσια σύνορα έχουν γίνει μέρος της στρατηγικής της χώρας.[10]
Πολλαπλές πλημμέλειες έχουν παρατηρηθεί και στη λειτουργία του δικαστικούσυστήματος θέτοντας σε κίνδυνο το κράτος δικαίου και επηρεάζοντας ιδιαίτεραόσους αιτούνται άσυλο στην Ελλάδα.[11] Ηδιάρκεια των δικαστικών διαδικασιών είτε λόγω του μεγάλου αριθμού εκκρεμών υποθέσεωνείτε λόγω της έλλειψης επαρκών πόρων έχει αποτυπωθεί εκτενώς στη νομολογία τουΕυρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου τα τελευταία χρόνια.[12] Οι συζητήσεις των υποθέσεωνπρογραμματίζονται χρόνια μετά την κατάθεση των αιτήσεων και σε ορισμένεςπεριπτώσεις αναβάλλονται οίκοθεν αρκετές φορές προτού συζητηθούν. Λαμβάνονταςυπόψη το γεγονός ότι εν αναμονή της συζήτησης της υπόθεσης και της έκδοσης τηςαποφάσεως, οι αιτούντες δεν επωφελούνται από τις συνθήκες υποδοχής ή δεν προστατεύονταιαπό πιθανή επιστροφή τους, εγείρονται εύλογες αμφιβολίες σχετικά με τηναποτελεσματικότητα των διαδικασιών και την προστασία των αιτούντων. Επιπλέον, ηΕλλάδα έχει σε αρκετές περιπτώσεις αγνοήσει ασφαλιστικά μέτρα που έχουν διαταχθεί από τοΕυρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ιδίως σε περιπτώσεις ανάγκης αρωγής και διάσωσης στα εξωτερικά σύνορα.[13]
Ποικίλα άλλα οξύμωρα έχουν κατακλύσει τη πραγματικότητα θέτοντας σεκίνδυνο το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Ένα από αυτά είναι ότι παρά το γεγονόςότι η ελληνική κυβέρνηση έχει προβεί στο χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως ασφαλήτρίτη χώρα για αιτούντες διάφορων εθνικοτήτων ήδη από το 2021, τουλάχιστον οιμισές από τις αιτήσεις που εξετάστηκαν το 2022 θεωρήθηκαν παραδεκτές, πράγμαπου πρακτικά σημαίνει ότι στην πλειονότητα των εξατομικευμένων περιπτώσεων η Τουρκίαδεν θεωρήθηκε ασφαλής τρίτη χώρα. Υψηλό ποσοστό αναγνώρισης καταγράφηκε στησυνέχεια για όλους εκείνους που πέρασαν το στάδιο του παραδεκτού.[14]
Αυτάείναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα της σημαντικήςοπισθοδρόμησης του κράτους δικαίου που έχει σημειωθεί στην Ελλάδα τα τελευταίαχρόνια. Υπό το πρίσμα των επικείμενων βουλευτικών εκλογών, καλούμε εκείνους πουδύνανται να ψηφίσουν καθώς και την νέα κυβέρνηση που θα σχηματιστεί να ταχθούνυπέρ της διασφάλισης του σεβασμού του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και τωνθεμελιωδών δικαιωμάτων.
.png)
